BASINDA YANGIN

Eğitilmiş bilgili toplumlar için yangın bir sorun olmaz.

Yangınlara neden olan faktörlerle savaşalım

YANMA

• MADDENİN ISI VE OKSİJENLE BİRLEŞMESİ SONUCU OLUŞAN KİMYASAL BİR OLAYDIR.

• YANMA OLAYININ OLUŞABİLMESİ İÇİN;

- YANICI MADDE (KATI, SIVI VE GAZ), ISI ve OKSİJEN ’İN BİR ARADA OLMASI GEREKMEKTEDİR.

BU OLAYA YANGIN ÜÇGENİ DENİR.

YANGIN

YARARLANMAK AMACI İLE YAKILAN ATEŞ DIŞINDA OLUŞAN VE DENETLENEMEYEN YANMA OLAYINA YANGIN DENİR.

YANGIN; KATI, SIVI VEYA GAZ MADDELERİN ALEVLENEREK KONTROLSUZ YANMASIDIR.

YANMANIN ÇEŞİTLERİ

1-Yavaş Yanma,

2-Hızlı Yanma,

3-Parlama, Patlama şeklinde yanma,

4-Kendi Kendine Yanma,

1- YAVAŞ YANMA

Yavaş yanma şu durumlarda meydana gelir. Yanıcı maddenin bünyesi itibariyle, yanıcı buhar veya gaz meydana getiremediği halde, Yeterli ısının olmaması halinde,Yeterli oksijen olmaması halinde,Yavaş yanma meydana gelmektedir. Örneğin:Demir (F), Bakır (Cu) gibi metallerin havadaki oksijen ve hava ısısı ile oksitlenmesi olayında olduğu gibi, yanıcı madde buhar veya gaz çıkarmamakta dolayısıyla demir oksit (Feo) ve Bakıroksit(Cuo) Sodyum (Na) alkali metali de çabuk okside olan bir elemandır.Canlıların hücre solunumu olayı da bir nevi yavaş yanma olayıdır.

2- HIZLI YANMA

Yanmanın bütün belirtileri ile oluştuğu bir olaydır. Yanmanın belirtileri Alev, Isı, Işık ve korlaşmadır.Bazı maddeler, katı halden önce sıvı hale daha sonrada buhar veya gaz haline geçerek yanarlar.(Örneğin: Parafin, mum gibi)Bazıları ise, doğrudan yanabilir ve buhar çıkarırlar. (Örneğin: Naftalin)Yine bazı maddeler doğrudan doğruya yanabilen gazlar çıkarırlar(Örneğin: Odun, kömür gibi)Meydana gelen bu yanıcı buhar veya gazlar oksijenle birleşirken olay meydana gelir.

3- PARLAMA VE PATLAMA

Parlama kolayca ateş alan maddelerde görülen bir olaydır. (Örneğin Benzin gibi) Patlama ise; tamamen bir yanma olayıdır. Burada dikkati çeken husus maddenin tamamının bir anda yanmasıdır. Bunda Maddenin cinsi, birleşimi, şekli, büyüklüğü ile küçüklüğü ve nihai oksijen oranının rolü büyüktür.

Patlamada; bir anda parlayarak yanan madde çeşitli gazlar haline gelmekte ve son derece büyük bir hacim genişlemesine uğrayarak etrafını zorlamakta ve patlamalar olmaktadır.

4- KENDİ KENDİNE YANMA

Yavaş yanmanın zamanla hızlı yanmaya dönüşmesidir. Özellikle bitkisel kökenli yağlı maddeler normal hava ısısı ve oksijeni içinde kolaylıkla oksitlenmekte bu oksitlenme sırasında ise gittikçe artan bir ısı çıkmaktadır. Zamanla doğru orantılı olarak artan bu ısı, bir süre sonra alevlenmeye yetecek dereceyi bularak maddenin kendiliğinden tutuşmasına neden olmaktadır. Örneğin: Bezir yağına bulaştırılmış bir bez parçası yukarıda açıklandığı şekilde bir süre sonra alev alarak yanmaya başlayabilmektedir.

YANGIN VE YANGIN SINIFLARI

Yararlı ateş yakılan yerler dışında, kontrolü elden çıkmış yanma olayıdır. (Örneğin: Ormanda bir yanma olayı yangındır.Akaryakıt depoların yanması bir yangındır.vs)

Yangın Çeşitleri ve Sınıflaması :Yangınları çeşitli gruplar altında toplamak için yapılan çalışmalar neticesinde en uygun ayrım yanıcı madde cinslerine göre yapılmıştır. Bu sınıflama aşağıda belirtildiği gibi dört ana grupta belirlenmiştir.

A SINIFI : Katı yanıcı maddeler yangını; Çeşitli odun, kereste, ham ve mamul tekstil, maddeleri kağıt vb.maddeler.

B SINIFI : Sıvı yanıcı maddeler yangını; Gazyağı, benzin, mazot, fuol-oil madeni yağlar, alkol, tiner, vernik, boyalar vb.maddeler.

C SINIFI : Gaz haldeki yanıcı maddeler yangını; Likit petrol gazı (Tüp gaz havagazı, hidrojen vb. maddeler yangını.

D SINIFI : Yanabilen hafif metaller yangını;Alüminyum, magnezyum vb.maddeler.

YANGINLARIN SEBEPLERI

a-Yangınlardan korunma önlemlerinin alınmaması,

b-Bilgisizlik,

c-Ihmal ve dikkatsizlik,

d-Kazalar,

e-Sıçrama,

f -Sabotaj,

g-Tabiat olayları

a) KORUNMA ÖNLEMLERININ ALINMAMASI

Mesela elektrik sistemiyle ilgili gerek tesisat gerekse sigorta sistemlerinin yeterli düzeyde yapılmaması, binalarda çatı kirişleri ile baca ilişkilerinin gereği gibi düzenlenmemesi, bacaların yeterli özenle sıvanmaması, Likit Petrol Gazı kullanırken tüp kullanımı ile ilgili gerekli önlemlerin alınmaması, soba ve kalorifer sistemlerinde gerekli tertibatın alınmayışı ve gerekli periyodik temizlik ve bakımlarının yapılmaması, nedenleriyle yangın çıkmaktadır.

b) BILGISIZLIK

Mesela tavan arası ve çatıya kolay ve çabuk tutuşabilecek eşyalar koymak, yakıt depoları veya yakıtla çalışan yerlerde kıvılcım çıkartacak etkenlerin bilinmemesi vb. Durumlarda yangının çıkması kaçınılmazdır.

c) İHMAL

Mesela ağaçlık yerlerde söndürülmeden atılan kibrit, sigara izmarit gibi maddeler, Likit Petrol Gazı Tüplerinin kibritle kontrol edilmesi, prizde ütü ve ocak fişi unutulması, piknik tüpleri üzerine geniş tabanlı tencere, kazan konularak uzun süre ısıtılması, sigortaya gereğinde fazla tel sarılması vb. Yapılmaması bilindiği halde ihmal edilerek yapılan işler yangına sebep olur.

d) KAZALAR

Mesela trafik kazaları araç yangınlarına, iş kazaları makine ve bina yangınlarına soba vb. cihazlarda meydana gelen kazalar bina yangınlarına sebebiyet verirler.

e) SIÇRAMA

Mesela fabrika ve atölyelerde kaynak ve taşlama makinelerinden sıçrayan kıvılcımların etrafta bulunan benzin, mazot vb. maddeler üzerine düşmesi, sobadan sıçrayan yanan kömür parçalarının halı, kilim vs. Maddeler üzerine düşmesi sonucu çıkan yangınlar.

f) SABOTAJ

Çeşitli amaçlar için bilerek ve isteyerek yangın çıkartılmasıdır. Mesela tarla, ev yeri açmak amacıyla ormanların yakılması bina, işyeri ve tesislerin kundaklanması gibi kasti olaylardan yangın çıkartılmasıdır.

g) TABIAT OLAYLARI

Tabii olarak kendiliğinden ortaya çıkan yangınlardır. Mesela Deprem,Yıldırım düşmesi, güneş ışınlarından meydana gelen yangınlar gibi.

YANGIN ETKENLERI

a)-Bacalar

b)-Sigara Kibrit

c)-Kıvılcım

d)-Elektrik

e)-Benzin

f)-Likit Petrol Gazı,Doğal Gaz

g)-Hayvanlar

h)-Yıldırım

ı)-Güneş Işığı

a) BACA YANGINLARI

Birinci yol ilk iş olarak bacanın alt kısmından söndürmeye başlamak, bunda başarı elde edilmez ise ateşin eriştiği en yüksek noktanın üstünden ve bacadan açılacak delikten suyu sis olarak vermek. Sis halindeki, su ısı ile buharlaşması neticesi soğuma ve boğma yolu ile söndürmeyi sağlamak gerekir. İkinci bir yol ise; bacanın üst ve alt ağızlarının ıslak çuval ve kaba dokulu kalın kumaş parçalarıyla yıkanması neticesi söndürme sağlanmıştır.

b) SIGARA VE KIBRIT

Sigara ateşinin ortalama sıcaklık derecesi 800 Co civarında olduğu söndürülmeden atılan sigaranın yanıcı, patlayıcı ve parlayıcı maddelere teması neticesinde yangın çıkabilir. Eğer söndürmeden yere atılan bir sigaranın, rüzgar tesirli sürüklenerek temas ettiği yanıcı maddeyi tutuşturduğu bir gerçektir.

c) KIVILCIM

Yanan bir kütleden koparak etrafa sıçrayan küçük parçacıklara kıvılcım dendiğini hepimiz bilmekteyiz. Bu parçacıkların yanar veya kor halde bulunması düştüğü yerdeki maddenin cinsine göre yanma olayının meydana gelmesine sebebiyet verir.

Kıvılcımların kaynağı genellikle;

1.Mangallarda yanan ateşler,

2.Sobalarda yanan ateşler,

3.Bacalar,

4.Tren Bacaları,

5.Motorların egzozları,

6.Sönmemiş sigaralar,

d) ELEKTRIK

Elektrikten çıkan yangınların nedenlerini genel olarak iki ana gurupta toplayarak izah edebiliriz.

(1) Elektrik enerjisini kullananların ihmal ve dikkatsizliğinden kaynaklanan yangınlar.

(2) Elektrik tesisatından kaynaklanan yangınlar.

e) BENZIN

Benzinin alevlenme ısısı 40-41 derece olduğundan kapalı yerlerde patlama, açık yerlerde parlama şeklinde yanma meydana gelir. Benzinin hava ile karışımı % 1,5 veya 7,6 oranında ise Yanma olayı oluşabilir. Benzin buharı bulunan veya bulunabilecek yerlerde alev ve kıvılcım çıkartan alet, malzeme kullanılmamalıdır.

f) LIKIT PETROLGAZI-LPG

Sıvı petrol gazı da dediğimiz bu gaz petrol yan ürünlerindendir. Ham petrolün damıtılması sırasında elde edilen ürünlerin yanı sıra hidrokarbon sınıfı (etan, metan, propanbütan, etilen, metilen vb. gazlar) gaz maddelerde ortaya çıkmaktadır

g) HAYVANLARIN SEBEP OLDUĞU YANGINLAR

Açık ateş kullanılan yerlerde başıboş bırakılan hayvanlar yangın çıkarabilirler. Kedi, ve köpek gibi bilhassa evlerde bulundurulan hayvanların gaz lambası, gazocağı, ispirto ocağı ve mangal gibi şeyleri devirmeleri, suretiyle yangına sebebiyet vermeleri mümkündür.

h) YILDIRIM

Yıldırım, bulutlarının taşıdıkları elektriklerin bir buluttan diğer buluta veya bir buluttan toprağa boşalma olayıdır. Birkaç kısma ayrılan yıldırım parlayıcı ve patlayıcı maddeye denk gelirse yangın çıkabilir.

ı) GÜNEŞ ISISI

Güneş ışığı doğrudan yangın çıkaran bir unsur olabileceği gibi yangının oluşumuna yardım eden bir etken olarak da incelenebilir. Güneş ışığı özellikle metal ve yansıtıcı olmayan (ışığı absorbe eden) yüzeyler üzerinde sıcaklık artışına neden olduğundan bu tip yüzeylerin altında bulunan kolay yanıcı maddelerin tutuşmasına veya buhar çıkarmasına neden olabilir.

YANGIN SINIFLARINA GÖRE SÖNDÜRÜCÜ MADDELER

Yangının Çeşidi Söndürme Prensibi Kullanılacak Madde veya Malzemeler

A Sınıfı Yangınlar: (Soğutma) Su, su esaslı cihazlar, kuru kimyevi tozlu cihazlar,

B Sınıfı Yangınlar: (Boğma) Kum, toprak, köpüklü, karbonhidratlı ve kuru kimyasal tozlu cihazlarla yangın söndürülebilir.

C Sınıfı Yangınlar: (Yanıcı Maddenin Ortadan Kaldırılması) Önce yanıcı madde olan gaz musluğundan kapatılmalı, daha sonra etrafta tutuşturduğu ve yanmasına sebep olduğu maddelerin cinsine uygun söndürme uygulanmalıdır. (Örneğin: soğutma, boğma gibi.)

D Sınıfı Yangınlar: (Kimyasal Reaksiyon Sonucu söndürme) (Özel) Yanan metale uygun kimyasal söndürme maddesi kullanılmalıdır.

YANGIN SÖNDÜRME CİHAZLARI (Y.S.C.)

Yangın söndürme cihazlarının (Y.S.C.) etkileri çeşitlidir. Bu etkiler cihazın soğutarak, havayı keserek, oksijeni azaltarak reaksiyon sonucu yangın söndürücü özelliklerinden ileri gelmektedir.Y.S.C. birbirleriyle karşılaştırılmaları, daima aynı kapasiteleri üzerinden yapılmalıdır. Aynı miktar su, CO² ve kuru kimyasal toz farklı söndürücü niteliktedir. Her Y.S.C. her sınıf yangına karşı kullanılamaz, çeşitli tip Y.S.C. Belirli yangınların söndürülmesi amacıyla yapılmıştır.

Her bağımsız bölüm için;bir adet olmak üzere, beher (her bir) 200m lik taban alanı için bir adet ilave edilerek uygun tipte ve yeterli sayıda yangın söndürücü bulundurulması esastır. Çok katlı yüksek binalar ve endüstriyel yapılar da her 100m için bir adet 6 Kg’lık yangın söndürücü bulundurulur. Motorlu araçlar için;Oturma yeri 14 (14 dahil) kişiye kadar olan otobüslerde 6 kg.’lık Y.S.C.’larından 1 adet, Tehlikeli madde taşıyan araçlarda ve oturma yeri 14 kişiden fazla olan otobüslerde 6 kg’lık Y.S.C.’larından 2 adet bulundurulmalıdır.

YANGIN SÖNDÜRME USÜLLERİ (PRENSİPLERİ)

Meydana gelmiş bir yangın olayını ortadan kaldırabilmek için (söndürebilmek için) yanmanın şartlarında belirttiğimiz üç esasın birisinin yok edilmesi gerekmektedir.

a) Soğutarak Söndürme : (Isıyı azaltma veya ortadan kaldırma) Su ile soğutma, Yanıcı maddeyi dağıtma, Kuvvetli üfleme.

b) Havayı Kesme : (Oksijeni yok etme veya oranını düşürme) Örtme, Boğma, Oksijeni azaltma.

c) Yanıcı Maddeyi Ortadan Kaldırma :Yanıcı maddeyi ısıdan ayırmak, ara boşluğu meydana getirmek

YANGIN SÖNDÜRÜCÜ MADDELER VE YANGIN SÖNDÜRME ILKELERI

SU: Yangın söndürmede en fazla kullanılan madde sudur. Su serinletici, kapatıcı, akıcı, karışıcı ve yayılıcı özelliklere sahip bir maddedir

Soğutucu özelliği : Genel olarak yanan bir cismin üzerine su temas ederse temas ettiği satıh soğuyarak yanma noktasının altına iner ve yangın söner. Şurasını unutmamak gerekir ki suyun; 0,35 mm.lik damlalar halinde ateşe tatbik edilmesi suyun söndürücü vasfını artırmaktadır. Bu nedenle su verme cihazları ile 0,1 ile 1 mm. Arasında bir damla büyüklüğü hasıl ederek suyu yangında kullanırsak söndürme amacına daha çabuk ulaşabiliriz

Kaplama, Boğma Özelliği: Yanan bölgeden havayı kovmak yani ateşi oksijensiz bırakmaktadır.

Emülsiyon İçin Kullanma Özelliği: Birbirleriyle karışmayan iki sıvıdan biri diğerinin üzerine dağılarak küçük damlalar meydana getirir. Bu damlalar bir süre için yanıcı sıvının üzerini, kaplar, yanmayı durdurup yayılmasını önler. Fuel - Oil üzerine ince damlalar halinde püskürtülecek su yanmayı durdurur ki bu olaya Emülsification (Emülsifikasyon) denir.

KARBONDIOKSIT (C02 ) : Akaryakıt ve elektrik kaynaklı yangınlar da kullanılacak C02 yanıcı olmayıp kimyevi maddelerle pek kolay birleşmez. Gaz halinde oldu.u için ateşin üzerine kolayca dağılarak yanıcı maddenin üzerini kaplar. Karbondioksit C02 bo.ucu bir gaz oldu.undan havada % 9’un üzerine yükselmesi boğulmalara %20’ye yükselmesi ölümlere neden olabilir. Kapalı yerlerde ki yangınlarda karbondioksit işlendiği zaman bu özelliğinden dolayı tehlike oluşturur. Ayrıca; Sodyum, Potasyum, Magnezyum, Titanyum gibi reaktif (alkali) metal yangınlarını karbondioksit söndürmez. Çünkü bu metaller karbondioksiti ayrıştırırlar.

Mesela sodyum yangınında karbondioksit kullanılırsa; C02 + 4 Na2 Na2 0 + C reaksiyonu gerçekleşir ki bu durumda söndürme değil yangını büyütme sonucu çıkar. Bu nedenle, elektrik kaynaklı yangınlarda önce elektriğin kesilmesi, daha sonra yangının sınıfına göre yangına müdahalede bulunulması gerekir.

KURU KIMYEVI TOZ : B ve C sınıfı yangınlar için kullanılan tozlar, sodyum bikarbonat asıllı tozlardır. A, B, C sınıfı yangınlarda kullanılan tozlar ise Amonyum Fosfat asıllı bileşiklerden meydana gelmektedir.

Kuru Kimyevi Tozların Söndürücülük Özellikleri: Kuru kimyevi tozlar ateşi boğarak, soğutarak, zincirleme yanma olayını kesintiye uğratarak söndürürler. Bu özelliklerini sıra ile değerlendirelim.

Kuru Kimyevi Tozların Ateşi Boğarak Söndürme Özelliği: Kuru kimyevi tozlar ateşe püskürtüldükleri zaman çıkardıkları karbondioksitle alevi kısmen boğarlar.

Kuru Kimyevi Tozların Soğutucu Özelliği: Kuru kimyevi tozlar ateşe püskürtüldükleri zaman sıcaklığın bir kısmını emerler. Mesela l8 ’deki toz ateşe püskürtüldüğü zaman bir gramı 300 C yükselerek 79 kalorilik bir ısı absorbe eder.

Kuru Kimyevi Tozların Aleve Kalkan Olma Özelliği: Alevli yanan bir ateş. üzerine püskürtülen kuru kimyevi toz, alev ile yanıcı madde arasında bir toz bulutu meydana getirerek yanıcı maddeyi alevden gelen sıcaklığa karşı korur

Kuru Kimyevi Tozların “Zincirleme Yanma Olayını” Engelleme Özelliği: Yanma olayının devam edebilmesi için yanan yerde açığa çıkan bazı maddelerin birbirleriyle birle.erek reaksiyonlar meydana getirmesi şarttır.

KÖPÜK(FOAM) : Foam kimyasal bileşiktir. Basınçlı su ile karıştığında, karışım köpük yapıcıdan tazyikle geçerken hava ile karışır ve köpüğü meydana getirir. Köpük; yangın yüzeyini battaniye gibi tamamen kaplar, hava ile teması keser

Köpükte Genel Olarak Aranacak Özellikler: Köpük hidrolize edilmiş sıvı durumda olmalı, Köpük maddesinin su ile karışımı % 2 ila % 10 olmalı. Basınçlı su karışımı sonucu oluşan köpük, yüksek ısıda bozulmamalı, rüzgarda dağılmamalı, kuru kimyevi tozdan etkilenmemeli, Köpük maddesinin (PH) de.eri (Asitlik de.er) 7-8,8 olmalı, Su ile karıştığında karışımın en az 15 katı köpük oluşmalı, En az 10 yıl özelliğini kaybetmemelidir. Genelde -10 Co ile 50 Co arasında çökelti yapmamalıdır

Köpüklerin Kullanılma Alanları: Rafineriler, kimya labaratuvarları, kimyasal madde depoları,Boya ve vernik atölyeleri veya depoları,Akaryakıt depolama yerleri ve dolum istasyonları Artık yağların döküldüğü hendekler,Akaryakıt tankerleri, tanker, kargo ambarları,Hava alanları, uçak hangarları,

YANGIN SÖNDÜRME TESİSLERİ

1- Yağmurlama (sprink) sistem:   - A Sınıfı Yangınlar

2- Köpüklü söndürme sistemi:       - Özellikle akaryakıt

3- Kuru tozlu söndürme sistemi:   - Kimya fab, Nük. Ener. İst, Rafineriler vb.

4- Co2 gazlı söndürme sistemi:     - Gemi mak. daireleri,

                                                                 Boya kabinleri, Matbaa mak. vb

5- Halon gazlı söndürme sistemi: - Tel.Sant, Elektrik panoları, Bilgisayar odaları,    Uçakların motor bölümlerinde,

6- Diğer : - Dahili yangın muslukları, Sabit su sistemi, - Yangın kapıları